Instytut Astronomii

KontaktPiwnice k. Torunia, 87-148 Łysomice
tel.: +48 56 611 30 10
fax: +48 56 611 30 09

Astronomowie publikują nową mapę nieba, ukazującą setki tysięcy dotychczas nieznanych galaktyk

Zdjęcie ilustracyjne
dr hab. Magdalena Kunert-Bajraszewska

Międzynarodowy zespół złożony z ponad 200 astronomów z 18 krajów opublikował dane z pierwszej fazy nowego, wielkiego radiowego przeglądu nieba o niespotykanej dotychczas czułości – realizowane­go przy pomocy interferometru LOFAR, The LOw Frequency ARray. Ze strony UMK udział w projekcie biorą dr hab. Magdalena Kunert-Bajraszewska (na zdjęciu) oraz doktorantka mgr Carole Roskowiński.

Opublikowane mapy nieba ra­diowego ukazują setki tysięcy dotychczas nieznanych galaktyk, rzucając nowe światło na wiele proble­mów współczesnej astrofizyki, takie jak m.in. fizyka czarnych dziur, czy ewolucja gromad galaktyk. No­wym rezultatom poświęcone zostanie specjalne wydanie czasopisma naukowego Astronomy & Astro­physics, w którym znajdzie się dwadzieścia sześć artykułów opisujących nowy przegląd i jego pierwsze rezultaty.

Radioastronomia pozwala dojrzeć niedostępne dla instrumentów optycznych procesy zachodzące we Wszechświecie. W ramach pierwszej części nowego przeglądu nieba, LOFAR obserwował czwartą część północnej półkuli niebieskiej – na niskich częstotliwościach radiowych (poniżej 250 MHz; fale o długości ponad metra). Na dzień dzisiejszy opubliko­wane zostało około dziesięciu procent zebranych danych – zawierających około trzystu tysięcy radioźródeł, w przewa­żającej większości będących odległymi galaktykami. Pochodzące z nich sygnały radiowe potrzebowały miliardów lat, by dotrzeć do Ziemi.

Wszystkie artykuły naukowe ze specjalnego wydania Astronomy & Astrophysics można znaleźć pod adresem: https://www.aanda.org/component/toc/?task=topic&id=920

 

Badania toruńskiego zespołu są finansowane prze Narodowe Centrum Nauki.

 

Informacje dodatkowe:

LOFAR - Międzynarodowy Teleskop LOFAR (ILT) składa się z europejskiej sieci anten radiowych, połączonych siecią optyczną wysokich prędkości, rozciągająca się przez siedem krajów. Trzy stacje LOFAR znajdują się w Polsce: w okolicach Krakowa (Łazy, Uniwersytet Jagielloński), w okolicach Olsztyna (Bałdy, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski) i w okolicach Poznania (Borówiec, Centrum Badań Kosmicznych PAN). LOFAR został zaprojektowany, zbudowany i jest zarządza­ny przez Holenderski Instytut Radioastronomii – ASTRON, a jego centralna część znajduje się w Exloo w Ho­landii. LOFAR obserwuje poprzez połączenie sygnałów pochodzących z ponad 100,000 pojedynczych dipoli anteno­wych, wykorzystując potężne komputery by procesować je tak, jak gdyby był pojedynczą anteną o średnicy 1300 km. Posiada niezrównaną czułość i zdolność do wysokorodzielczościowego obrazowania (czyli umiejętność tworzenia wy­soce szczegółowych map nieba), przez co archiwum danych z LOFARa jest największym zbiorem danych astronomicz­nych na świecie, rozdysponowanym między SURFsara (Holandia), Forschungszentrum Jülich (Niemcy) i Poznańskim Centrum Superkomputerowo-Sieciowym (Polska). LOFAR przeciera drogę dla SKA (Square Kilometre Array), która będzie największym i najbardziej czułym radioteleskopem na świecie.

 

Instytucje publikujące rezultaty:

  • Holandia:
    • ASTRON
    • Instytucje zrzeszone w ramach konsorcjum NOVA (Nederlandse Onderzoek­school Voor Astronomie): Universiteit Leiden, Rijksuniversiteit Groningen, Universiteit van Amsterdam i Radboud Universiteit Nijmegen
    • SURF/SURFsara
    • SRON
    • Ampyx Po­wer B.V
    • JIVE
  • Wielka Brytania:
    • University of Hertfordshire
    • University of Edinburgh
    • Open University
    • University of Oxford
    • University of Southampton
    • University of Bristol
    • University of Manchester
    • The Rutherford Appleton Laboratory
    • University of Portsmouth
    • University of Nottingham
  • Włochy:
    • Istituto Nazionale di Astrofisica (INAF)
    • Università di Bologna
  • Niemcy:
    • Universität Hamburg
    • Ruhr-Universität Bochum
    • Karl Schwarzschild Observatorium Tau­tenburg
    • Europejskie Obserwatorium Południowe
    • Universität Bonn
    • Max-Planck Institut für Extraterrestrische Physik
    • Universität Bielefeld
    • Max-Planck Institut für Radioastrono­mie
  • Polska:
    • Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
    • Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
  • Irlandia:
    • University College Dublin
  • Australia:
    • CSIRO
  • Stany Zjednoczone:
    • Harvard University
    • Naval Research Laboratory
    • University of Massachusetts
  • Indie:
    • Savitribai Phule Pune University
  • Kanada:
    • University of Montreal
    • University of Calgary
    • Queen’s University
  • RPA:
    • University of Western Cape
    • Rhodes University
    • SKA South Africa
  • Francja:
    • Observatoire de Paris PSL
    • Station de radioastronomie de Nançay
    • Université Côte d'Azur
    • Université de Strasbourg
    • Université d’Orléans
    • CNRS-INSU
  • Dania:
    • Københavns Universitet
  • Islandia:
    • Háskóli Íslands
  • Meksyk:
    • Universidad de Guanajuato
  • Szwecja:
    • Chalmers tekniska högskola
  • Uganda:
    • Mbarara University of Science & Technology
  • Hiszpania:
    • Universidad de La Laguna

 

 

pozostałe wiadomości